***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Μου αρέσει να διαβάζω βιβλία. Μου αρέσει να διαβάζω παλιά βιβλία, αλλά μου αρέσει να διαβάζω και καινούργια βιβλία. Τα παλιά βιβλία σου μεταδίδουν μια σιγουριά, μια βεβαιότητα, η σίγουρη πορεία τους μέσα από τις δεκαετίες και τους αιώνες με κάνει να πιστεύω, για λίγο, ότι ίσως κι εγώ να μπορέσω κάποια στιγμή να κάνω τουλάχιστον ένα αβέβαιο βήμα. 

Τα καινούργια βιβλία, από την άλλη, είναι μαύρα κουτιά, αστάθμητοι παράγοντες. Τα ανοίγεις και ποτέ δεν ξέρεις τι θα βρεις μέσα. Μου αρέσουν πολλά βιβλία, πολλοί συγγραφείς, σπάνια όμως έχω αυτή την απόλυτη βεβαιότητα, ότι δηλαδή αυτό που διαβάζω είναι ένα σημαντικό βιβλίο, και μάλιστα τόσο κοντά στην έκδοσή του. Τις περισσότερες φορές, η αξία ενός σημαντικού βιβλίου αποκαλύπτεται σταδιακά, σαν ουρά παγωνιού σε αργή κίνηση.

Δεν θυμάμαι πια πώς έφτασαν οι Άσωτοι στα χέρια μου –έχω αδύναμη μνήμη, ζω σ’ ένα διαρκές παρόν– αλλά θυμάμαι πώς ένιωσα όταν στερέωσα το βιβλίο δίπλα στην οθόνη του υπολογιστή και δακτυλογράφησα την πρώτη φράση, «Πρώτα κάναμε MDMA»: είχα την αίσθηση ότι κάτω από τα πόδια μου ανοίγει αργά μια καταπακτή. Κι αυτό γιατί είναι ήδη αρκετά δύσκολο να μεταφράσεις οποιοδήποτε βιβλίο, πόσο μάλλον το πρώτο, αδίστακτο βήμα ενός ήδη ολοκληρωμένου στυλίστα όπως ο Τζάκσον. Αυτός ο κρίκος στη μεγάλη αλυσίδα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που συνδέει τον μεταμοντερνισμό του Γουάλας με τον ρεαλισμό του Τσίβερ και του Κάρβερ, κι από εκεί με την ευρυμάθεια του Τζόυς και την ενδοσκόπηση του Ζέμπαλντ. Στα διηγήματα των Άσωτων, που τα έχει τοποθετήσει σε μια σειρά από το πιο παραδοσιακό μέχρι το πιο πειραματικό, έχει δομήσει μια καλειδοσκοπική πρόζα που από τη μια παράγραφο στην άλλη αλλάζει, από καθημερινός διάλογος γίνεται δοκίμιο, από περιγραφή δείπνου γίνεται υπαρξιακή κρίση, από παράνομη συναλλαγή γίνεται παραισθητική μυθολογία – κι όλα αυτά ενώ εγώ πάλευα να διασώσω την πυκνότητα, την ευαισθησία του και μια σχεδόν χειρουργικά ακριβή αίσθηση του ακατάληπτου, αταξινόμητου παρόντος μας.

Τα διηγήματα των Άσωτων ιχνηλατούν τα υπαρξιακά αδιέξοδα της εποχής μας στην κόψη όχι απλά του σήμερα, αλλά του τώρα, και ο Τζάκσον αντί απλώς να επινοεί ιστορίες, πετυχαίνει τους στόχους του εγκαινιάζοντας το λογοτεχνικό πρόγραμμά του με μια κριτική ματιά πάνω στη σύγχρονη ζωή. Βρίσκει ελαττώματα στον κόσμο μας. Πιστεύει πως, με ελάχιστες εξαιρέσεις είμαστε όλοι άσωτοι υιοί και κόρες που έχουμε βρεθεί μακριά από τον οίκο του πατρός μας κυνηγώντας χίμαιρες που δεν τις διαλέξαμε εμείς. Μια εύγλωττη περιγραφή αυτής της συνθήκης εμφανίζεται στις Μεταστροφές της Έιμι (σ. 166): «Έμοιαζα με παιδί που κρατάει ένα γυάλινο αγαλματάκι – ξέροντας ότι δεν πρέπει να του πέσει, ξέροντας ότι θα το ρίξει για να το δει να σπάει».

Έτσι, τα διηγήματα σε αυτήν την πρώτη συλλογή του Τζάκσον καταλαμβάνουν έναν παράξενο ενδιάμεσο τόπο. Δεν συναρπάζεται ακούγοντας τον εαυτό του να διηγείται ιστορίες, ούτε και θέλει να μιλήσει για τον εαυτό του με πολύ φανερούς τρόπους. Αντί γι’ αυτό, τα διηγήματά του είναι ένα είδος κοσμικού κηρύγματος. Έχουν σαν θέμα και σαν στόχο τους τον πραγματικό κόσμο, αλλά ταυτόχρονα δεν είναι αληθινές ιστορίες, και μας δείχνουν τους διάφορους δημιουργικούς τρόπους που έχουμε βρει για να χάνουμε το δρόμο μας. Δεν λέει ποτέ ότι αυτό είναι λάθος, ούτε μας δείχνει πού βρίσκεται ο δρόμος ή πώς να γυρίσουμε πίσω σ’ αυτόν. Αυτό το κάνει η δύναμη της πρόζας του, η ομορφιά των λέξεών του, που αφήνουν στο μυαλό θολά σχήματα, σαν τα μετεικάσματα που εμφανίζονται πίσω από τα βλέφαρα όταν κοιτάξουμε τον ήλιο. Κατά μία έννοια ο Τζάκσον μοιάζει με τους ηθικολόγους περασμένων αιώνων, που στα γραπτά τους προσπαθούσαν να χαρτογραφήσουν τα όρια μεταξύ σωστού και λάθους. Το ευαγγέλιό του αν και ακαθόριστο, δείχνει απόλυτα σίγουρο.

Όσο για τις μεθόδους του, θα έμπαινα στον πειρασμό να χρησιμοποιήσω τον όρο «υπερμοντέρνος», αν δεν τον είχαν ήδη οικειοποιηθεί οι εικαστικές τέχνες. Χρησιμοποιεί τις μεθόδους του μεταμοντερνισμού, δηλαδή τις μεθόδους του σήμερα, όπου το κάθε τι μέσα στην ιστορία δεν είναι απλά ο εαυτός του αλλά ένα σήμα, ένας δείκτης, και όλα τους καταχωρούνται σε μια ιδιοσυγκρασιακή σειρά μέσα στο βιβλίο. Έτσι, το βιβλίο, όπως κάθε μεταμοντέρνο βιβλίο, γίνεται μια προσωπική εγκυκλοπαίδεια, της οποίας όλα τα λήμματα δείχνουν το δρόμο προς μια έξοδο κινδύνου. Το κρυφό ερώτημα του καιρού μας: Πώς θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε από τον κόσμο, από τη στιγμή που έχει γίνει τόσο περίπλοκος που δεν μπορούμε πια να τον καταλάβουμε, να τον βάλουμε σε μία σειρά; Την ίδια στιγμή ο Τζάκσον κάνει και ένα βήμα πίσω, στον ευρωπαϊκό μοντερνισμό των αρχών του 20^ού αιώνα –τον μοντερνισμό της Βιρτζίνια Γουλφ και του Τζέιμς Τζόυς– ή ίσως κάνει ένα βήμα μπροστά, μέσα στη δίνη του ψηφιδωτού ρεαλισμού του 21^ου για να ανακαλύψει ποιες είναι σήμερα οι παράμετροι και τα διλήμματα της ανθρώπινης κατάστασης στους υπερπολύπλοκους καιρούς μας. Τίποτα δεν είναι απλό πια, και όλα επιτρέπονται. Τα θρύψαλα από το γυάλινο αγαλματάκι καλύπτουν απ’ άκρη σ’ άκρη τα γυαλισμένα πατώματα του σπιτιού του πατέρα μας. Γονατίζουμε, όχι για να ικετεύσουμε ή να προσευχηθούμε, αλλά για να κόψουμε τα χέρια μας πάνω στα θρύψαλα, να προσπαθήσουμε να δώσουμε στο γυαλί την πρότερη μορφή του.

**** Το κείμενο είναι η ομιλία του Παναγιώτη Κεχαγιά στα Literature.gr Phrase of  the Year Prize 2017. O Παναγιώτη Κεχαγιάς γεννήθηκε το 1978 στην Αθήνα. Η  “Τελευταία Προειδοποίηση” είναι το πρώτο του βιβλίο.***

Όλος αυτός ο χρόνος, γράφει η Λίνα Πανταλέων [Άσωτοι, Γκρεγκ Τζάκσον]

Η εντιμότητα της σωτηρίας, γράφει η Χριστίνα Λιναρδάκη [Άσωτοι, Γκρεγκ Τζάκσον]

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.