Η ανθρώπινη προσπάθεια, της Λίνας Πανταλέων
«Ο Θεός, μέσω του Υιού του, απέθεσε τον άνθρωπο στα χέρια του κάθε ανθρώπου» Διαβάζοντας το εκπληκτικό μυθιστόρημα του François Taillandier σκεφτόμουν ένα άλλο βιβλίο, εξίσου σημαντικό, το οποίο επίσης κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις. Πρόκειται για τη συλλογή δοκιμίων του Σταύρου Ζουμπουλάκη Υπό το φως του μυθιστορήματος, που ήδη από τον τίτλο της […]
Γραμμένα με χώμα, της Λίνας Πανταλέων
«Ποιος ξέρει τι διάολο γύρευα ψάχνοντας τριλοβίτες» Οι τριλοβίτες, που αναζητά ο Κόλι στο ομώνυμο διήγημα, συνιστούν το χνάρι μιας εξαφανισμένης ζωής. Βαθιά χωμένοι στη γη, μνημειώνουν την ύπαρξη ασπόνδυλων οργανισμών, για πάντα χαμένων από αυτόν το κόσμο. Η δωδεκαμελής διηγηματογραφία του Μπρις Πάνκεϊκ (1952-1979), που σφραγίζεται από την εκκωφαντική κατακλείδα του αυτοπυροβολισμού του, […]
Πόλεμοι τέσσερις, της Λίνας Πανταλέων [ Βασιλική Πέτσα, Μόνο το αρνί]
Α δε μπορείς παρά να κλαις το δείλι, τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν: Θέλουν μα δε βολεί να λησμονήσουν. Λορέντζος Μαβίλης, «Λήθη» Ο πόλεμος ως ένοπλος αγώνας για την ελευθερία και ως ιδεολογικό διακύβευμα, ως σφαγείο και ως καθαρτήριο, αλλά και ο πόλεμος ως […]
Περιπετής δημοκρατία, της Λίνας Πανταλέων
Μισώ πολίτην, όστις ωφελείν πάτραν βραδύς πέφυκε, μεγάλα δε βλάπτειν ταχύς, και πόριμον αυτώ, τη πόλει δ’ αμήχανον. Σιχαίνομαι ’γω τον πολίτη εκείνον που είναι βραδυκίνητος στην πατρίδα να κάμει καλό, μα γρήγορος να τη βλάπτει, για τ’ άτομό του ευφυής και στείρος για την πόλη. ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, Βάτραχοι (μτφρ. Μ. Ι. Μπαχαράκης) Ένα […]
Ζήτημα εμπιστοσύνης, της Λίνας Πανταλέων
«Η αλήθεια βρισκόταν μέσα στο τετράδιο, ή απ’ έξω;» Ο πρόωρα συνταξιοδοτημένος επιθεωρητής της αστυνομίας Ασίλ Ντυνό δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στο τετράδιο, όπου καταγράφει την πορεία της έρευνας για την εξαφάνιση της Εμιλί Μπρυνέ. Οι λόγοι ποικίλλουν και είναι συναρπαστικοί. Καταρχάς, ο Ντυνό πάσχει από προχωρητική αμνησία, από τότε […]
Το επείγον του ωραίου, της Λίνας Πανταλέων
«Ε, λοιπόν, όλα τα πράγματα έχουν το ίδιο βάρος και την ίδια θεμελιώδη σημασία» Ο Γκιόργκι Κόριμ αναπαύεται σε όνειρο μέσα σε ένα τοπίο ανείπωτης ομορφιάς, μαγνητισμένος από πρωτόγνωρη γαλήνη, που ξέρει πως η ζωή την αρνείται. Παρ’ όλα αυτά, ξάπλωνε στο απαλότατο έδαφος αυτού του φασματικού τοπίου σε «κατάσταση άκαμπτης ενδελέχειας» και έτσι ξαπλωμένος, […]
Ξεστρατισμένα βήματα, προδομένα αγγίγματα, της Λίνας Πανταλέων
«Τα χιλιάδες βήματα μπρος, πίσω, δεξιά, αριστερά; Αν τα ενώναμε όλα αυτά θα ήταν σαν να πηγαίναμε ένα μακρινό ταξίδι με τα πόδια». Μια μικρή φοιτητική συντροφιά λικνίζει την πρώτη της νιότη σε ρυθμούς λάτιν, συνεπαρμένη από τις επιθυμίες που ανασάλευαν μαζί με τα χορογραφημένα βήματά της. Πρωθιέρεια των χορευτικών συναθροίσεων η αγέλαστη […]
Η θέα πέρα από το πλάτωμα της σκέψης, της Λίνας Πανταλέων [Η νοσταλγία της πραγματικότητας, Δημοσθένης Κούρτοβικ]
«Ακριβώς επειδή οι λέξεις είναι πεπερασμένες, οι παραστάσεις τις οποίες γεννούν είναι δυνητικά άπειρες». Η λογοτεχνία νοσταλγεί την πραγματικότητα. Τη διαστρέφει, την ομορφαίνει, την ασχημαίνει, τη λοιδορεί, την εξυμνεί, τη θρηνεί, αλλά πάντοτε τη θυμάται. Δυστυχώς, στην αληθινή ζωή σπανίως απαντά η τεχνουργία του οικείου. Το οικείο, το καθημερινό και το οφθαλμοφανές επιβάλλονται στο […]
Ψαλιδιές της Ατρόπου, της Λίνας Πανταλέων
«… όπως σκληραίνει η καρδιά η ανθρώπινη όταν τη φαρμακώνει ο μεγάλος ο πόνος, έτσι και το χώμα είναι απ’ έξω σκληρό, απ’ έξω μονάχα, από μέσα ποτέ, από μέσα χώμα κι ανθρώπινη καρδιά είναι ίδια, πάντοτε πιο μαλακά…» Ένα πρεζάκι τρελαμένο από τη στέρηση τρεκλίζει σε μια απόκοσμη Αθήνα αναζητώντας καταφύγιο, μέχρι το ξημέρωμα […]
Άκρατος θρήνος, της Λίνας Πανταλέων
«Πώς θα ζήσω μ’ όλο αυτό το αίμα που χύθηκε για να μην πεθάνω;» Ένα αγόρι του Τελ Αβίβ ατενίζει μες στο λυκαυγές από την κορυφή ενός βουνού τον παράδεισο. Στέκεται στο χείλος του γκρεμού και κοιτάζει τα φώτα που λαμπυρίζουν στη Χεβρώνα, τη Βηθλεέμ, την Ιερουσαλήμ. Μες στο σκοτάδι και το κρύο της ερήμου […]
Απολαύστε υπεύθυνα, της Λίνας Πανταλέων
«Η μαλακία υπάρχει παντού, υπήρχε και θα υπάρχει. Το θέμα είναι αν έχεις και τη δύναμη για να επιβάλεις τη μαλακία σου». Δεν είναι φιλόσοφοι, αλλά φιλοσοφούν υπέρ το δέον, δεν είναι καταθλιπτικοί, αλλά κάποια πράγματα τα παίρνουν κατάκαρδα, δεν είναι πολιτικοί, αλλά έχουν αρκετές ιδέες περί πολιτικής, δεν είναι λάιφ στάιλ, αλλά παραμένουν φοβεροί […]
Μια ασήμαντη νύχτα, της Λίνας Πανταλέων
«Μα ήταν περισσότερο από ζωντανό. Νεκρολογία σκέτη». Ο ωραίος λοχαγός προσφέρει σαν αποχαιρετιστήριο ενθύμιο στον ηλικιωμένο δικαστή ένα πορτρέτο του, με στολή και απαστράπτοντα γαλόνια, όπου ο παραλήπτης διακρίνει την αλλόκοτη ζωντάνια μιας νεκρολογίας. Το αδέξια σκιτσαρισμένο πρόσωπο μνημείωνε στο χαρτί την ομορφιά του λοχαγού, αφανισμένη από την τωρινή όψη του, ρημαγμένη και γκρίζα. […]
Θέατρο αγάπης, της Λίνας Πανταλέων
«Στο τέλος, ο ανθρώπινος νους ίσως είναι το καλύτερο μέρος να παραμένεις, όσο κι αν λιμνάζεις ως ύπαρξη». Η Αγάπη λιμνάζει στο καινούργιο μυθιστόρημα του Αλέξη Σταμάτη. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Η κυριολεκτική, ενσώματη έκφανσή της είναι κατάκοιτη, αναδιπλωμένη ολόκληρη στο μυαλό της, όπου σοβούν η μνησικακία και ο φόβος. Η πραγματικότητα της Αγάπης είναι κατακυριευμένη […]
Οι εφιάλτες ενός καλού Γάλλου, της Λίνας Πανταλέων
«Θα μιλούσαμε για τον λαό, αυτό τον πονοκέφαλο, αλλά κάτω από τις καλύτερες συνθήκες». Δηλαδή στο Παρίσι, όπου η δημόσια έγνοια για τους δυστυχέστερους των πολιτών, δεν αποσπά τους ευτυχέστερους από τις εκλεκτές απολαύσεις που τους προσφέρουν κάποιες γωνιές της πρωτεύουσας, ατάραχες από τη συντριβή του Παλαιού Καθεστώτος. Ο αφηγητής, ο Ερβέ Κερζενεάν, μπορεί να […]
Αγριότητες, της Λίνας Πανταλέων
«[…] στεκόμαστε αντιμέτωποι μ’ ένα τεράστιο κενό, το ίδιο κενό που προσπαθούμε όλη μας τη ζωή να γεφυρώσουμε, πλάθοντας με τη φαντασία μας ένα σπουδαίο πέρασμα στο όνομα κάποιου πράγματος μεγαλύτερου και πολυπλοκότερου από τον μηδαμινό εαυτό μας, που συνεχίζουμε να το υπηρετούμε ασχέτως των επιπτώσεων, ασχέτως των θηριωδιών, ασχέτως των καταστάσεων, ασχέτως του κόστους, […]
Αναζητώντας την Ατλαντίδα στον βυθό της Αθήνας, της Λίνας Πανταλέων
«Οι δρόμοι της Αθήνας μού θυμίζουν τα ζευγάρια παπούτσια που έχω φορέσει στη ζωή μου. Ορισμένοι είναι στενοί, άλλοι γλιστράνε, κάποιοι μ’ ενθουσιάζουν, άλλοι θέλουν μπαλώματα και μερικοί με ταξιδεύουν πολύ πίσω». Ένας αλλόκοτος περίπατος. Μια παράξενη διερεύνηση της αθηναϊκής πολεοδομίας, σίγουρα εσωστρεφής, που όμως επιζητά την εξωστρέφεια, τη συνάντηση. Ένα σεργιάνισμα στην αστική τοπιογραφία, […]
Hélas! της Λίνας Πανταλέων
Το «Πωλ-Ζαν» δεν είναι συνηθισμένο γαλλικό όνομα. Είναι η αναποδογυρισμένη εκδοχή του οικείου ηχητικά «Ζαν-Πωλ». Όμως μόνο ένα τέτοιο ανάποδο όνομα αρμόζει στον ήρωα του πολυσυζητημένου μυθιστορήματος του Ρομαίν Σλοκόμπ. Σε ένα βιβλίο, που αρθρώνεται δοκιμάζοντας τις πιο δόλιες εξαπατήσεις της ειρωνείας, αυτής της τέχνης της γλώσσας να υπονοεί το αντίθετο από αυτό που λέει, […]
Μια ερωτική επιστολή από το μέλλον, της Λίνας Πανταλέων
«Περνάμε τη ζωή μας ορθώνοντας φράγματα, πέρα από τα οποία απαγορεύουμε στον εαυτό μας να προχωρήσει: πίσω τους, καραδοκούν όλα τα τέρατα που έχουμε επινοήσει. Φοβόμαστε ότι είναι τρομερά, ανίκητα, αλλά δεν είναι αλήθεια. Όταν βρίσκουμε το κουράγιο να τα αντιμετωπίσουμε, αποδεικνύονται πολύ πιο αδύναμα απ’ ό,τι φανταζόμασταν. Σιγά σιγά αποσυντίθενται, εξαϋλώνονται. Σε σημείο που […]
Ένα γέλιο όλο σκοτάδι, της Λίνας Πανταλέων
Κάπου, σε κάποια πόλη, ζει τη θλιβερή ζωή του ένας ανώνυμος άνθρωπος, μύχια προσδοκία του οποίου είναι να ξεφύγει από το αυτονόητο. Το αυτονόητο σώμα του, το αυτονόητο πρόσωπό του, το αυτονόητο ψυχόδραμά του. Επειδή, όμως, αποτυγχάνει επανειλημμένα να απεγκλωβιστεί από όλα εκείνα τα αυτονόητα, που τον ορίζουν, αρχίζει να λαχταρά το κατεξοχήν, ανυπέρβλητο αυτονόητο […]
Πλαστογράφοι της ευτυχίας, της Λίνας Πανταλέων
«Αργά ή γρήγορα, όλες οι ψευδαισθήσεις αίρονται και η ζωή αποκαλύπτεται στις πραγματικές της διαστάσεις, ως αυτό που είναι. Δεν είναι και για να τρελαίνεται κανείς από τη χαρά του». Κάπως αταίριαστη φαίνεται η απαρέσκεια προς τη ζωή του παραπάνω ενοίκου της συλλογής με τον χαρισάμενο τίτλο της. Βέβαια, αν αναλογιστούμε την κακοπάθεια και των […]
ΆΔΗτα γυναικών, της Λίνας Πανταλέων
Το αρχετυπικό ζευγάρωμα ζωής και θανάτου, ένα εξαιρετικά εύφορο έδαφος για λογοτεχνικές εκβλαστήσεις, εισδύει στο μυθιστόρημα της Χριστίνας Καράμπελα μέσα από τον μύθο της Περσεφόνης. Η αρπαγή της κόρης της θεάς Δήμητρας από τον Πλούτωνα και οι περιοδικές αναδύσεις της από τον Κάτω Κόσμο, που εγκαινιάζουν κάθε φορά έναν κύκλο γονιμότητας, έκφραση της μητρικής ευφορίας, […]
Καταποντισμένο νόημα, της Λίνας Πανταλέων
«Νόμιζε πως είχε τη δύναμη, μα δεν ήταν αυτός ο δυνατός. Το όπλο ήταν ο δυνατός. Αυτός ήταν ο αδύναμος. Όπως σε όλες τις αυτοκτονίες. Αν απαγχονιστείς, ο δυνατός είναι το σκοινί. Αν πάρεις χάπια, τα χάπια είναι ο δυνατός. Όταν κόβεις τις φλέβες σου, το ξυράφι έχει τη δύναμη. Όταν ρίχνεσαι από ψηλά, το […]
Η πηγή του Άδη, της Λίνας Πανταλέων
Η Λήθη ήταν μία από τις πηγές του Άδη. Ένας άλλος μύθος μας λέει πως στην τραγωδία του Οιδίποδα συνέτεινε η μοιραία διέλευσή του από ένα τρίστρατο. Στο ρετιρέ μιας τριώροφης πολυκατοικίας σε ένα τρίστρατο, κάπου στην Αθήνα, ένας άντρας και μια γυναίκα, άγνωστοι μεταξύ τους, συμβιώνουν με ένα ταριχευμένο πτώμα. Έξω από την μπαλκονόπορτα μια λάβρα […]
Το κόκκινο τσίρκο, της Λίνας Πανταλέων
«Ο πρώτος και απλούστερος κανόνας της τέχνης του κλόουν είναι να πέφτεις στα μαλακά πάνω στον φιόγκο». Ο Πραβιέν Σεργκέγεβιτς Μακάρεφ, ήρωας του δέκατου μυθιστορήματος της Σώτης Τριανταφύλλου, ήταν ήδη αρκετά πεσμένος προτού μυηθεί στα κόλπα του τσίρκου. Για έναν άνθρωπο για τον οποίο κάθε καινούργια μέρα σημαίνει μια ακόμα προσπάθεια να μείνει ζωντανός, η […]
Ο πολυαίμακτος ναός της Παλλάδας, της Λίνας Πανταλέων
Το χειρότερο με τις αποφάσεις είναι πως πρέπει να ληφθούν. Διότι, το ξέρουμε, είμαστε οι επιλογές μας. Ωστόσο, αν επιμένουμε να διαβλέπουμε εννοιολογικές αποχρώσεις σε λέξεις κατ’ ουσίαν συνώνυμες, θα παρατηρούσαμε μια αδιόρατη διάσταση ανάμεσα στην επιλογή και την απόφαση. Η πρώτη υπαινίσσεται μια εθελούσια χειρονομία, ενώ η δεύτερη εμπεριέχει τον εξαναγκασμό. Ο Κωνσταντίνος Τζαμιώτης […]
Το χορικό ενός αθετημένου θανάτου, της Λίνας Πανταλέων
«Αυτή είναι η ανθρώπινη ζωή. Υπάρχει πολύς πόνος και όλοι είναι υποχρεωμένοι να τον αντέξουν». Στη ζωή δεν υπάρχει ούτε νόημα ούτε συνοχή, εδώ πλεονάζουν η απροσδιοριστία και η ασυναρτησία, οι προσδοκίες περιγελιούνται από την πραγματικότητα, οι επιθυμίες υποτάσσονται στις διαψεύσεις, οι βεβαιότητες αποδεικνύονται όλες εύτηκτες, οι άμυνες και οι κάθε λογής οχυρώσεις καταρρέουν μπροστά […]
Στα έγκατα του πολιτισμού, της Λίνας Πανταλέων
Μια δυστοπία, χτισμένη πάνω στις εφιαλτικότερες όψεις της σύγχρονης ζωής, σκηνογραφεί ο Νίκος Μάντης στο πρόσφατο μυθιστόρημά του. Η απόκοσμη τοπιογραφία του βιβλίου απέχει πάνω από έναν αιώνα από τη σημερινή εικόνα του κόσμου, αλλά υποθάλπει στις πιο νευραλγικές της συνάψεις τα κρίματα του παρελθόντος, δηλαδή του δικού μας παρόντος. Παρ’ όλα αυτά, οι ένοικοι […]
Πετροπόλεμος ή, αλλιώς, ο πόλεμος του Πέτρου, της Λίνας Πανταλέων
Δεινόν το πάλαι κείμενον ήδη κακόν επεγείρειν. Σκληρό να ξυπνάς μια πληγή, από καιρό που λουφάζει. Σοφοκλής, Οιδίπους επί Κολωνώ (μετ. Μ.Ι. Μπαχαράκης) Το βιβλίο αυτό ο Κορτώ το έχει γράψει πολλές φορές και άλλες τόσες το έχει αποσιωπήσει ή το έχει κάνει κομμάτια, που τα εγκατασπείρει τεχνηέντως στις μυθοπλασίες του, είτε ζοφερές είτε […]
Ένα παραμύθι για τον πόνο, της Λίνας Πανταλέων
«Ένας εγκέφαλος πεθαίνει αν σταματήσει να συγκινείται, αν ξεχάσει το τραγούδι και τη μουσική, κάτι που όριζαν ως αμουσία και δυσμελωδία». Ο Φρανσουά Αρντανουί, ο πάσχων ήρωας του Ερίκ Φοτορινό, σέρνει πίσω του μια δισύλλαβη συμφορά, μια νύχτα (nuit) που σφράγισε το όνομά του. Μια νύχτα που συσκότιζε τα παιδικά του χρόνια στο Μπορντώ, φυλακίζοντάς […]